Od Szczytu w Port Villa do Pierwszego Kongresu w Jayapurze

W przestrzeni prasowej i medialnej od jesieni 2023 roku, pojawiają się publikacje i odezwy, mogące dezorientować zewnętrznego odbiorcę, co do aktualnego stanu reprezentacji zachodniopapuaskiego ruchu niepodległościowego. Po pobieżnej analizie publikacji w języku indonezyjskim i angielskim, zauważymy, że funkcjonują w przestrzeni publicznej dwa osobne ośrodki twierdzące, że stanowią faktyczną reprezentację Zjednoczonego Ruchu Wyzwolenia Papui Zachodniej (ULMWP). Przypominamy, że ULMWP to parasolowa organizacja niepodległościowych, społecznych i tradycyjnych środowisk walczących o przywrócenie prawa do samostanowienia Papui Zachodniej, która w latach 1960. zajęta i spacyfikowana została przez administrację indonezyjską. Od momentu powstania, w 2014 roku, organizacja, zwalczana przez Indonezję, acz uznawana przez wszystkie państwa melanezyjskie, zachowywała wewnętrzną jedność.

W drugiej połowie 2023 roku, z jednolitej struktury, wyodrębniły się dwa ośrodki, twierdzące, że to one stanowią legalną reprezentację Zjednoczonego Ruchu Wyzwolenia Papui Zachodniej. Pierwszy, zwany tutaj dla ułatwienia „Komitetem z Port Villa”, twierdzi, że został legalnie ustanowiony w sierpniu w Port Villa, stolicy Vanuatu, podczas II Szczytu liderów ULMWP. Drugi, zwany dla uproszczenia „Komitetem z Jayapury”, ustanowiony został pod koniec listopada 2023 roku podczas pierwszego kongresu ULMWP w Jayapurze, jak twierdzili jego uczestnicy i inicjatorzy, w następstwie wadliwej procedury szczytu w Port Villa, a także społecznego niezadowolenia z pierwszych posunięć obranego w ten sposób przedstawicielstwa.

Zadaniem tego artykułu jest z jednej strony uporządkowanie chronologii wydarzeń i deklaracji, jakie pojawiły się w tym kontekście, z drugiej przybliżenie czytelnikowi polskojęzycznemu, kontekstu i możliwych konsekwencji utrzymywania się tego stanu rzeczy.

KRÓTKA WZMIANKA NA TEMAT TŁA POWSTANIA ZJEDNOCZONEGO RUCHU WYZWOLENIA PAPUI ZACHODNIEJ (ULMWP)

W okresie powojennym, w latach 1950-1962, jeszcze za czasów kolonialnej podległości Królestwu Niderlandów, będącym zarazem okresem przygotowania do uzyskania niepodległości przez Papuę Zachodnią, polityczne życie papuaskie było żywe, czego wyrazem było wykształcanie się różnych środowisk i partii politycznych, posiadających własną wizję przyszłości Zachodniej Nowej Gwinei, jak również związane z tą wizją postulaty. Różnicowanie się na tym polu, naturalne w społeczeństwach ludzkich, było tym bardziej reprezentatywne dla społeczeństwa zachodniopapuaskiego, które złożone z wielu grup etnicznych i etnolingwistycznych, orbitowało ku policentryczności.

Międzynarodowy układ zawiązany potajemnie bez udziału Zachodnich Papuasów, wbrew zapowiadanej niepodległości, oddał ich ziemie pod kontrolę Indonezji (Porozumienie z Nowego Jorku – 15 sierpień 1962). Kontrola ta utrwaliła się w odczuciu papuaskim jako kolonialna i okupacyjna, wraz z przeprowadzeniem sfingowanego plebiscytu (Akt Wolnego Wyboru 1969), zatwierdzonego przez ONZ, który skutkował ostateczną aneksją Papui Zachodniej przez Indonezję, ponad głową rdzennej ludności tej ziemi.

Wkroczenie Indonezyjczyków do Papui Zachodniej przyniosło dziesięciolecia okupacji wojskowej, przemocy, przesiedleń, rabunkowej gospodarki i zbrodni, klasyfikowanych przez niektórych badaczy przedmiotu jako „ludobójstwo w zwolnionym tempie” lub „zimne ludobójstwo” (różne rachuby mówią o śmierci od 100 tys. do 500 tys. a nawet 700 tys. ludzi). Zróżnicowane społeczeństwo zachodniopapuaskie od centralnych gór po wybrzeże, doświadczyło wspólnego poczucia cierpienia. Doświadczenie te opisywane przez niektóre środowiska uniwersyteckie i kościelne jako „memoria passionis”, stało się jedną z podwalin, umacniających i uniwersalizujących papuaski nacjonalizm.

Od początku indonezyjskiej okupacji, pragnąc stawić zorganizowany i skuteczny opór, przeważającym siłom wojskowym Dżakarty, Zachodni Papuasi poszukiwali jedności w zakresie oporu zbrojnego i reprezentacji dyplomatycznej. Wyrazem tej jedności pozostaje narodowe hasło Papui Zachodniej: „Jedna Dusza, Jeden Naród”. Cel ruchu niepodległościowego w Papui Zachodniej, zawsze pozostawał taki sam. Jedność w zakresie jednolitej, uznawanej przez wszystkich reprezentacji politycznej, bywał jednak krótki. Różne ośrodki oporu działały już w latach 1960. Pierwszy, głośny i znany podział nastąpił w latach 1970. kiedy powstała w 1971 roku, Armia Narodowego Wyzwolenia Papui Zachodniej (TPN-PB), kilka lat później podzieliła się na dwie osobne frakcje, po konflikcie personalnym między przywódcami: Jacobem Praiem i Sethem Yafethem Rumkoremem.

Po sporach i konfliktach, następowały momenty zgody. Jednocześnie powstawały nowe ośrodki niepodległościowe, obwieszczające własną niezależność względem już istniejących. Po pierwszych latach oporu, kolejną, prawdziwą jedność w reprezentacji udało się uzyskać Zachodnim Papuasom w okresie Papuaskiej Wiosny (1998-2001). Wtedy to powstałe Prezydium Rady Papui (PDP) na czele z Theysem Eluayem i Thomem Beanalem, po uzyskaniu legitymacji i stopnia ogólnopapuaskiej reprezentatywności, rozpoczęło poszukiwanie uznania dla żądań niepodległościowych i prawnych Papui Zachodniej na łonie społeczności międzynarodowej i w samej Indonezji. Zaplanowane rozbicie ruchu niepodległościowego w Papui Zachodniej, przez aparat polityczny i służby specjalne Indonezji, czego symbolem stało się zamordowanie Theysa Eluaya (10 listopad 2001) roku, doprowadziło do szybkiej dezorganizacji Prezydium Rady Papui (PDP).

W kolejnych latach ważnym przedstawicielstwem papuaskim stała się organizacja międzyetniczno-kulturalna, Rada Zwyczajowa Papui (DAP), która wyprowadzała na ulice tysiące ludzi. W tym samym czasie o mandat reprezentowania interesu niepodległościowego Papui Zachodniej za granicą zabiegały dwie prężne, konkurujące ze sobą organizacje: Władza Narodowa Papui Zachodniej (WPNA) i Narodowa Koalicja na rzecz Wyzwolenia Papui Zachodniej (WPNCL). W 2009 roku młode pokolenie zachodniopapuaskie, które dopiero, co wstąpiło na scenę polityczną, w odpowiedzi na konflikty wśród dotychczasowych liderów powołało Komitet Narodowy Papui Zachodniej (KNPB), jako reprezentatywną formułę, mającą działać ponad podziałami. W tym samym czasie struktury Armii Narodowego Wyzwolenia Papui Zachodniej (TPN-PB), po krótkoterminowym zbliżeniu z niektórymi cywilnymi środowiskami politycznymi, wykazywały tendencję do aspirowania do głównej reprezentacji Papui Zachodniej, powołując się na faktyczny opór siłowy stawiany obecności indonezyjskiej w Tanah Papua (na Ziemi Papui).

Wśród narodów melanezyjskich znane było hasło Waltera Lini, jednego z ojców założycieli Vanuatu, głoszące, że Melanezja nie będzie tak długo wolna, jak któraś z części Melanezji będzie pozbawiona prawa do wolności. Wobec tego deklarowanie solidarności, zrozumienia bądź poparcia dla zachodniopapuaskiego ruchu niepodległościowego, było wyrażane w Melanezji i na Pacyfiku, przez środowiska społeczne i kościelne, a także przez niektóre grupy polityczne. Wobec programów pragmatycznych, rosnących wpływów Indonezji, a także braku poparcia ze strony większych sojuszników, choćby w Australii i Nowej Zelandii, krajom melanezyjskim trudno przychodziło deklarowanie otwartego poparcia dla niepodległości Papui Zachodniej. Na tle powszechnego milczenia w tej sprawie, wyróżniała się zawsze postawa Vanuatu, Kanaków z Nowej Kaledonii, a także okresowo Wysp Salomona. Z dalszych stron Pacyfiku znane są momenty politycznego wzmożenia na rzecz Papui Zachodniej, np. ze strony Nauru i Królestwa Tonga.

Warunkiem, jakie kraje melanezyjskie stawiały niepodległościowemu ruchowi politycznemu w Papui Zachodniej, zanim w ogóle na dobre zasiądzie on wśród partnerów z Melanezji, w roli obserwatora lub równoważnego członka takich ciał międzyrządowych jak Melanesian Spearhead Group (MSG), było uzyskanie stopnia reprezentatywności w stosunku do ogółu populacji zachodniopapuaskiej. Gdy delegacja WPNCL próbowała występować jako główna organizacja niepodległościowa w Papui Zachodniej, jej aplikacja do forum MSG była odrzucana. Kraje Melanezji oczekiwały od środowisk niepodległościowych w Papui Zachodniej, tego aby zanim usiądą do wspólnego stołu z przywódcami niepodległych państw, ponad podziałami stworzyły reprezentatywne przedstawicielstwo będące głosem papuaskiego społeczeństwa.

Cel ten został osiągnięty w 2014 roku, kiedy przy wsparciu mediacyjnym partnerów z Melanezji, powołano do życia Zjednoczony Ruch Wyzwolenia Papui Zachodniej (ULMWP). Organizacja powstała dzięki konsensusowi między trzema naonczas największymi organizacjami: wspomnianym WPNCL, Federalną Republiką Papui Zachodniej (NRFPB), grupującą działaczy WPNA, a także Parlamentem Narodowym Papui Zachodniej (PNWP), stworzonym w dużej mierze dzięki zaangażowaniu ówczesnych działaczy KNPB. Wszystkie z wymienionych trzech organizacji, zasadniczo pozostawały formacjami parasolowymi, uzyskawszy poparcie różnych środowisk zwyczajowych, plemiennych, studenckich, młodzieżowych, kobiecych i społecznych. Tym sposobem ULMWP uzyskało wymagany stopień reprezentatywności. Efektem tego było stosunkowo szybkie uzyskanie przez ULMWP statusu obserwatora w MSG.

Od 2014 roku przewodniczącym i sekretarzem generalnym ULMWP był Octavianus Mote delegowany przez NRFPB, W ścisłym kierownictwie swoich przedstawicieli miały również pozostałe frakcje. W 2017 roku funkcję przewodniczącego ULMWP objął Benny Wenda pełniąc tę funkcję przez następne sześć lat. W tym czasie poszerzono struktury ULMWP, ogłoszono powołanie Tymczasowego Rządu Papui Zachodniej i Tymczasowego Prezydenta Papui Zachodniej, działających pod auspicjami ULMWP, przyjęto także treść Konstytucji i przystąpiono do tworzenia struktur gotowych w przyszłości do objęcia władzy w Papui Zachodniej po opuszczeniu Nowej Gwinei przez administrację indonezyjską.

22. SZCZYT LIDERÓW MELANESIAN SPEARHAED GROUP W PORT VILLA

O przebiegu 22. Szczytu Liderów Melanesian Spearhead Group pisaliśmy szeroko w innych publikacjach. Wystarczy przypomnieć, że po siedmiu latach oczekiwań i po budzącej nadzieję deklaracji Stiveniego Rabuki, nowego premiera Fidżi – do tej pory jednego z najbardziej zachowawczych państw w stosunku do podniesienia statusu ULMWP w Melanezji – wydawało się, że niepodległościowa organizacja Zachodnich Papuasów jest bliżej uzyskania statusu pełnego członka w MSG niż kiedykolwiek wcześniej. 22. Szczyt Liderów MSG, który odbył się 23-24 sierpnia 2023 roku, na którym obok przedstawicieli ULMWP, pojawiła się także delegacja indonezyjska, zakończył się wstydliwym milczeniem przywódców państw melanezyjskich na temat sprawy pełnego członkostwa ULMWP. Z jednej strony przywódcy MSG zwrócili się do Indonezji, by ta w ciągu najbliższych 10 miesięcy udzieliła zezwolenia Wysokiemu Komisarzowi ONZ ds. Praw Człowieka na odwiedzenie Papui Zachodniej, z drugiej wydali oświadczenie, w którym zasugerowali, że członkostwo w MSG, za wyjątkiem ruchu FLNKS z Nowej Kaledonii, pozostaje zarezerwowane jedynie dla wspólnoty niepodległych państw.

Deklaracja wydana przez Melanesian Spearhead Group była głęboko rozczarowująca dla wielu Zachodnich Papuasów i zwolenników przywrócenia sprawiedliwości w regionie Oceanii i Azji Południowo-Wschodniej. Decyzja była bolesna z pewnością także dla Benny’ego Wendy, przewodniczącego ULMWP i Tymczasowego Prezydenta Papui Zachodniej, obecnego w Port Villa, podczas którego wystąpienia indonezyjska delegacja, na czele z wiceministrem spraw zagranicznych tego kraju, opuściła salę posiedzeń. Chociaż postawa państw melanezyjskich odzwierciedla regionalne uzależnienia i naciski jakim ulegają przywódcy państw Pacyfiku, można tego dnia było odczuć, że duch Waltera Liniego w istocie opuścił organizację państw odwołującą się do symbolu dumy, walki, i tradycji, jaką jest włócznia.

ZMIANA PRZYWÓDZTWA W ULMWP? DRUGA KONFERENCJA WYSOKIEGO SZCZEBLA ULMWP LUB II SZCZYT ULMWP W PORT VILLA

Utrudnione podróże międzynarodowe w latach 2020-2022, w związku z obostrzeniami wprowadzonymi z powodu „pandemii Covid-19”, utrudniały walne posiedzenia i bezpośrednie spotkania przywódców ULMWP, przebywających w Papui Zachodniej, a także na różnych wyspach i kontynentach całego globu ziemskiego. Było wiadomym, że do takiego spotkania, opóźnionego, musi w końcu dojść. Zaskoczeniem jednak, nawet dla postronnych obserwatorów, było zorganizowanie walnego posiedzenia ULMWP na Vanuatu synchronicznie z 22. Szczytem Liderów MSG.

Jak podano wkrótce w komunikacie prasowym, kolejno w dniach 22 sierpnia, a także 26 sierpnia – 3 września, odbył się II Szczyt ULMWP w Port Villa, opisywany również jako Druga Konferencja Wysokiego Szczebla (KTT II) w Port Villa. W szczycie wzięło udział co najmniej 50 przedstawicieli, którzy przybyli do miasta na Vanuatu, podróżując z Papui Zachodniej i całego świata. Według „Suara Papua”, był to pierwszy tak ważny zjazd w historii ULMWP od 2014 roku, a zatem nieporównywalny ze spotkaniem z 2017 roku. W komunikacie prasowym wydanym 4 września 2023 roku, poinformowano, że nowym przywódcą ULMWP został Menase Tabuni, działacz podobnie jak wcześniej Benny Wenda, związany z rdzenną organizacją DEMMAK z górskich rejonów Papui Zachodniej.

Na zdjęciu od lewej: Markus Haluk, Benny Wenda, Paula Makabory, Menase Tabuni, Octavianus Mote„Jestem zaszczycony, że zostałem mianowany nowym przewodniczącym ULMWP. Zrobię wszystko, co w mojej mocy, aby kontynuować naszą legalną walkę o niepodległość. Musimy to czynić zarówno wewnątrz Papui Zachodniej, a także poprzez prowadzenie kampanii na łonie społeczności międzynarodowej. [Ja sam] pozostanę w Papui z narodem, gdy będziemy nadal walczyli o prawa człowieka i samostanowienie” – obwieścił Menase Tabuni, nowy lider ULMWP wybrany podczas KKT II w Port Villa. Obok Menase Tabuniego, jako przewodniczącego w nowej strukturze ruchu czołowe stanowiska reprezentacyjne objęli: Octavianus Mote (wiceprzewodniczący); Markus Haluk (sekretarz wykonawczy); Benny Wenda (przedstawiciel ds. zagranicznych); Buchtar Tabuni (przewodniczący rady ustawodawczej) oraz Apollos Sroyer (przewodniczący rady sądownictwa). Potwierdzono, że z egzekutywą ULMWP pozostaną związani: Paula Makabory, Rex Rumakiek, Jacob Rumbiak, Oridek Ap oraz inni.

Menase Tabuni na wstępie zapowiedział pewne zmiany strukturalne w ramach organizacji: „ULMWP chce również wyjaśnić, że nie ma czegoś takiego jak Rząd Tymczasowy, to ULMWP jest organem przedstawicielskim wszystkich Papuasów”. Markus Haluk, sekretarz wykonawczy poinformował, że jego organizacja z entuzjazmem przyjęła decyzję przywódców MSG o apelu do Indonezji o jak najszybsze przyjęcie wizyty Komisarza Praw Człowieka ONZ w Papui Zachodniej. Haluk potwierdził, że ULMWP w dalszym ciągu domaga się dostępu mediów międzynarodowych do Papui Zachodniej, wskazując na to, że „Indonezja nie może nazywać siebie krajem demokratycznym, jeśli w dalszym ciągu ukrywa przed światem swoją największą prowincję”.

Menase Tabuni i nowy Komitet ULMWP z Port Villa, na czele, którego stanął, wydali apel w listopadzie 2023 roku przy okazji Szczytu przywódców Forum Wysp Pacyfiku (PIF) w Rarotonga na Wyspach Cooka (6-10 listopad 2023 roku). „My naród papuaski, modlimy się i nadal wspieramy wszelkie żądania, które zatwierdziliśmy i przyjęliśmy na szczycie PIF w Tuvalu w 2019 roku, dotyczące prawa narodu papuaskiego do samostanowienia, a także wzywamy wysoką komisję Rady Praw Człowieka ONZ do odwiedzenia Papui […] Mamy nadzieje, że rządy krajów Pacyfiku nadal będą konsekwentne w patrzeniu na naszą sytuację w ojczyźnie, w Papui Zachodniej. Zaakceptujcie nasze aspiracje i pozostańmy konsekwentni w zachęcaniu narodu papuaskiego do walki o samodzielne określenie własnego losu” – czytamy w oświadczeniu Menase Tabuniego.

W odezwie do liderów Forum Wysp Pacyfiku, M. Tabuni wskazał również na Indonezję jako na państwo, które udaje że nie ma żadnego problemu w Papui Zachodniej. Indonezja, jego zdaniem , oferuje rozwiązanie konfliktu i humanitarne zakończenie konfliktu palestyńsko-izraelskiego, wykazując się hipokryzją na łonie społeczności międzynarodowej, gdyż „na ziemi papuaskiej rząd indonezyjski popełnia zbrodnie przeciwko ludzkości, zbrodnie przeciwko narodowi i ludowi Papui Zachodniej”. Przedstawicielem ze strony Komitetu ULMWP wybranego na przełomie sierpnia i września w Port Villa, obecnym na wyspach Cooka był Octavianus Mote.

PROTESTY I FORUM LUDOWE Z 6-7 LISTOPADA 2023 ROKU. PIERWSZE PUBLICZNE GŁOSY PODWAŻAJĄCE LEGITYMACJĘ II SZCZYTU ULMWP W PORT VILLA

W momencie kiedy Menase Tabuni wydawał oświadczenie z okazji szczytu przywódców PIF na Wyspach Cooka, w Papui Zachodniej trwały protesty dotyczące legitymacji nowo wybranych władz ULMWP podczas II Szczytu ULMWP w Port Villa. Wystąpienia i marsze uliczne trwały w dniach 6-7 listopada 2023 roku. Tysiące ludzi zebrało się w Sekretariacie Zjednoczonego Ruchu Wyzwolenia Papui Zachodniej w Kampvolker w Waenie.

Podczas protestów nawoływano najwyższych urzędników i organizacje założycielskie ULMWP (PNWP, NRFPB i WPNCL), do natychmiastowego zaplanowania Kongresu w celu przeprowadzenia wyborów na przewodniczącego ULMWP. Allen Halitopo, występujący w roli koordynatora generalnego akcji na 7 regionów tradycyjnych zwrócił uwagę na to, że zebrani przez dwa dni pikietowali w oczekiwaniu na odpowiedź. „Zgodnie z Konstytucją ULMWP najwyższa suwerenność jest w naszych rękach, w narodzie, dlatego postawiliśmy ultimatum” – obwieścił.

Halitopo, który wcześniej stał między innymi na czele Komitetu Narodowego Papui Zachodniej w Sentani (KNPB Sentani) wyraził przekonanie, że II Szczyt ULMWP (KTT), który odbył się na Vanuatu był nielegalny. Konstatacja taka nie wynika, jak przekonywał, z samowoli zgromadzonego ludu, ale płynie prosto z Konstytucji ULMWP. „Ludzie domagają się, aby Kongres przeprowadził kolejne wybory prezydenckie, a nie zastępował tę procedurę szczytem” – głosił Halitopo.

I KONGRES ULMWP W JAYAPURZE (21-23 LISTOPAD 2023)

Poruszenie „Forum Ludowego” w dniach 6-7 listopada, była widzialnym przejawem głębszego niezadowolenia i analiz prawnych prowadzonych na łonie organizacji niepodległościowych, które podważały legitymację II Szczytu ULMWP w Port Villa. Zgodnie z hasłami podnoszonymi dwa tygodnie wcześniej na ulicach, w terminie 20-23 listopada 2023 roku, zaplanowano organizację I Kongresu ULMWP w Jayapurze, zwanej również Port Numbay.

Pięć tysięcy Zachodnich Papuasów ze wszystkich siedmiu tradycyjnych regionów przybyło do miasta na trzydniowe spotkanie. Jednym z powodów tak wielkiego poruszenia zebranych miało być obwieszczenie Komitetu ULMWP wybranego w Port Villa, w którym nowi liderzy organizacji „ogłosili jednostronne rozwiązanie tymczasowego rządu ULMWP”. Ta deklaracja miała zirytować wiele osób. Dwie grupy związane z ULMWP, Forum Ludowe i Komitet Kongresu, odrzuciły tę decyzję, stwierdziwszy, że została ona podjęta niezgodnie z Konstytucją ULMWP. „Ludzie uważają, że liderzy naruszyli Konstytucję, zgodnie z którą przywódcy i organy konstytucyjne muszą być powoływane i tworzone przez Kongres, a nie Szczyt” – stwierdziła w oświadczeniu Komisja Kongresu ULMWP.

Bazooka Logo, jeden z koordynatorów I Kongresu ULMWP wyłaniający się porządek skomentował następującymi słowami: „dzisiaj nastał dzień, w którym dynamika narodu Zachodnich Papuasów zadecyduje o tym, kto będzie ich przywódcą, kto poprowadzi walkę o niepodległość narodu Papui Zachodniej, a także jak będzie wyglądał program walki narodu papuaskiego o niepodległość”. Zwracając się do uczestników Kongresu Bazooka Logo dodał: „to ważny moment, który naprawdę zadecyduje o waszej przyszłości. Z tego powodu korzystajcie właściwie ze swoich suwerennych praw, które ULMWP gwarantuje Wam konstytucyjne w Ustawie Zasadniczej ULMWP aż do zakończenia Kongresu”.

W poniedziałek (20 listopada 2023 roku), oficjalnie otwarto 1. Kongres ULMWP, który potrwał do 23 listopada.

Jeden z liderów ULMWP, Ibrahim Peyon wykładając koncepcyjno-teoretyczne podwaliny pod I Kongres ULMWP w Port Numbay/Jayapura napisał:

„1. Porządek prawny Konstytucji Tymczasowej (Undang-Undang Dasar Sementara) z 2020 zostaje bezpośrednio wdrożony, ponieważ droga walki i zasadnicze zmiany są realizowane na Forum Kongresu i Kongres jest ostateczną instancją podejmującą decyzje.

2. Zasadniczo zmieniamy tradycję, że forum przebiega bez zaangażowania ludu papuaskiego.

3. Ważna jest kwestia silnej legitymacji dla ULMWP i jego drogi walki. Lud sam wybiera drogę walki na Forum Kongresu, realizowanego publicznie.

4. I Kongres ULMWP ma charakter wydarzenia publicznego na ziemi plemienia Tabi w Papui Zachodniej. Lud decyduje o wyborze metodyki i kierunku walki, powołuje liderów w sposób urzędowy i oficjalny na terenie kraju. W ten sposób upada obraz i mit ULMWP jako organizacji działającej na wygnaniu poza granicami ziemi ojczystej, oderwanej od narodu.

Tak więc ULMWP uzyskuje silny mandat i legitymizację swej władzy, jako że głos ludu papuaskiego, demonstrowany publicznie stanowi najwyższy wyraz suwerenności”.

W dniach 23-24 listopada 2023 roku w przestrzeni publicznej wybrzmiały postanowienia I Kongresu ULMWP. Benny Wenda, został wybrany ponownie Prezydentem Tymczasowy, Zjednoczonego Ruchu Wyzwolenia Papui Zachodniej. Edison Waromi, zgodnie z poprzednią destynacją został tymczasowym premierem ULMWO, natomiast na funkcję przewodniczącego Rady Sądowniczej powołano Diaza Gwijangge. Buchtar Tabuni, przewodniczący I Kongresu ULMWP poinformował, że „ULMWP oficjalnie przywróciło termin Rząd Tymczasowy, który został usunięty w wyniku niezgodnego z konstytucją procesu, który miał miejsce podczas II Szczytu ULMWP w Port Villa”.

Benny Wenda, który wcześniej po decyzjach 22. Szczytu Liderów MSG, oddał się do dyspozycji kierownictwa ruchu ULMWP przyjął decyzję I Kongresu ULMWP i podziękował za wybór i zawierzenie jego osobie: „Czuję się wielce zaszczycony, że zostałem wybrany na Prezydenta Rządu Tymczasowego ULMWP podczas historycznego Kongresu, który właśnie zakończył się w Port Numbay. Rozmawiałem z Edisonem Waromim i wiem, że jest ogromnie szczęśliwy z powodu wyboru na premiera. Zamierzamy wypełniać nasz mandat z najwyższym poważaniem; razem będziemy kontynuować naszą pracę na rzecz wolności naszego ludu. Kongres jest najwyższym organem zgodnie z naszą Konstytucją. Reprezentuje wolę ludu, a także demokrację, którą stworzymy, gdy wyzwolimy nasz kraj. Jestem gotowy do współpracy ze wszystkimi, zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz Papui Zachodniej, w tym z Komitetem Narodowym Zachodniej Papui (KNPB), Sojuszem Studentów Papuaskich (AMP), wszystkimi przywódcami kościołów i liderami każdej religii, wszystkimi grupami solidarnościowymi w Indonezji i na całym świecie, a także oczywiście z naszymi trzema założycielami: Federalną Republiką Papui Zachodniej (NRFPB), Narodową Koalicją na Rzecz Wyzwolenia Papui Zachodniej (WPNCL) i Parlamentem Narodowym Papui Zachodniej (PNWP). Jako premier, Edison Waromi będzie współpracował z siedmioma Regionalnymi Egzekutywami, zgodnie z naszym ustrojem. Będziemy również współpracować z naszymi skrzydłami wojskowymi w kierunku pokojowego referendum samostanowienia, moderowanego przez międzynarodowe mechanizmy: ostatecznie jest to jedyny trwały sposób rozwiązania konfliktu w Papui. Razem wdrożymy naszą konstytucję i pokojowo zdobędziemy naszą wolność. Nasza siła płynie z naszej jedności: jeden lud, jedna dusza. Gdy obserwowałem Kongres w Port Numbay, przypomniał mi się II Kongres Ludu Papui z 2000 roku. Byłem obecny na tym niezwykłym wydarzeniu, pracując nad mobilizacją ludzi. Za moje działania trafiłem do więzienia. Miałem szczęście – udało mi się uciec – ale wielu naszych liderów, w tym Theys Eluay, zostało zabitych lub było więzionych. Nie udało nam się wtedy odzyskać wolności, ale nasza mobilizacja była wtedy ważnym krokiem naprzód”.

REAKCJA KOMITETU Z PORT VILLA (KTT II) NA DECYZJE I KONGRESU W JAYAPURZE

W krótkim czasie po I Kongresie ULMWP w Jayapurze, podczas, którego wybrano nowe ciało przedstawicielskie ULMWP, które dla odróżnienia będziemy nazywali „Komitetem z Jayapury”, do wydarzenia odniósł się „Komitet z Port Villa”, wybrany ULMWP trzy miesiące wcześniej podczas II Szczytu. Liderzy z Komitetu z Port Villa, świadomi tego, że decyzje podjęte w Jayapurze intencjonalnie zmierzają do unieważnienia ich funkcji jako kierownictwa ULMWP wydali bezkompromisowe oświadczenie.

W piśmie z 27 listopada 2023 roku, podpisanym przez Menase Tabuniego, Komitet z Port Villa, podtrzymując, że reprezentuje kierownictwo ULMWP na lata 2023-2028 napisał, że „kilka osób utworzyło nowy syndykat polityczny w ramach ULMWP, którego celem jest optowanie za niepopularną formułą Tymczasowego Rządu, która będzie miała negatywny wpływ na postęp i perspektywę walki o wyzwolenie narodowe Papuasów”. Komitet z Port Villa ocenił, że I Kongres ULMWP, zorganizowany przez Buchtara Tabuniego „nie ma podstaw konstytucyjnych w systemie regulacyjnym ULMWP, a zatem nie może być podstawą prawną dla Naczelnego Forum Decydującego w ULMWP w rozumieniu art., 6 Ustawy Konstytucyjnej ULMWP z 2023 roku, dotyczącego Kongresu”. Komitet z Port Villa nazywając Komitet z Jayapury „syndykatem politycznym” oskarża go o próbę przejęcia przywództwa w ULMWP, poprzez budowę dualizmu w kierownictwie organizacji.

W związku z decyzjami I Kongresu ULMWP, będący zdaniem Menase Tabuniego jedynie „Kongresem PNWP”, Komitet z Port Villa oświadczył, że jako legalny oddział ULMWP odbiera funkcje kierownicze Buchtarowi Tabuniemu i Benny’emu Wendzie oraz zawiesza członkostwo w ruchu ULMWP wszystkim, którzy „niszczą jego jedność”. Za ludzi tych, obok wyżej wymienionych Komitet z Port Villa przytoczył następujące nazwiska: Edison Waromi, Oridek Ap, Jacob Rumbiak, Frans Kapisa, Simion Alua, Bazooka Logo, Alen Halitopo, Sem Karoba, Diaz Gwijangge, Erik Walela, Danny Wenda, Fanny Kogoya, Markus Yenu, Edison Kendi, Ibrahim Peyon i Jeniffer Robinson.

Komitet z Port Villa, odrzuciwszy decyzje i Kongresu ULMWP, kontynuował więc swoją działalność, przekonany, że pozostaje jedynym i legalnym przedstawicielstwem organizacji. W dniach 11-15 grudnia 2023 roku, członkowie Komitetu z Port Villa odbyli spotkanie robocze w Bangkoku, stolicy Tajlandii, w trakcie, którego omówili „osiem strategicznych klastrów, zmierzających do wyzwolenia Papuasów”. Markus Haluk, sekretarz generalny ULMWP z ramienia Komitetu z Port Villa z okazji spotkania w Tajlandii oświadczył, że „naród papuaski stoi obecnie przed poważnymi zagrożeniami, prowadzącymi do procesu ludobójstwa, ekobójstwa i etnobójstwa”. Zdaniem jego, stan ten jest wynikiem międzynarodowych decyzji politycznych z przeszłości, które umieściły naród zachodniopapuaski w indonezyjskiej kolonii”. Markus Haluk przestrzegł: „Jeśli nie będziemy walczyli o wyzwolenie, to naród Zachodnich Papuasów wyginie […] Dlatego musimy zjednoczyć się i współpracować, aby wyzwolić się spod indonezyjskiej okupacji”.

KIEROWNICTWO KOMITETU Z JAYAPURY WYBRANE PODCZAS I KONGRESU ULMWP BĘDZIE ZMIERZAŁO DO POWSZECHNEGO UZNANIA SWEJ LEGITYMACJI JAKO CIAŁA KIEROWNICZEGO ULMWP

Wkrótce po zakończeniu I Kongresu, Freddy Warome, szef misji zagranicznej ULMWP w Port Villa, pogratulował Benny’emu Wendzie i Edisonowi Waromi wyborowi na funkcje odpowiednio Tymczasowego Prezydenta i Tymczasowego Premiera. Freddy Warome zwrócił się również bezpośrednio do Menase Tabuniego i Markusa Haluka: „Korzystam z okazji, aby wezwać wszystkich, pozostałych przywódców do pojednania, rozwiązania istniejących różnic politycznych i zjednoczenia się w jednym celu – osiągnięcia niepodległości Papui Zachodniej […] Pracujmy razem, zamiast działać w izolacji od siebie, ponieważ zjednoczeni stoimy, a podzieleni upadniemy”. Freddy Warome przestrzegł jednocześnie, że dalsze „działanie w izolacji od siebie jest taktyką mile widzianą przez Indonezję”.

Wraz z zakończeniem I Kongresu ULMWP w Jayapurze, rozpoczęły się dyplomatyczne zabiegi, zmierzające do rozpoznania nowo wybranego kierownictwa ULMWP, jako posiadającego legitymację przedstawicielstwa organizacji. W tym celu Morris Kaloran, wiceminister spraw zagranicznych ULMWP zwrócił się do Charlota Salwaia, byłego premiera Vanuatu, a także obecnego rządu Vanuatu z apelem o uhonorowanie uchwał pierwszego w historii Kongres ULMWP w Jayapurze.

PODSUMOWANIE

Z końcem 2023 roku i na początku 2024 roku w przestrzeni publicznej funkcjonowały dwa komitety polityczne, twierdzące, że posiadają mandat właściwy do występowania jako ciało kierownicze i oficjalne przedstawicielstwo ULMWP. Komitet z Port Villa, sformowany podczas II Szczytu ULMWP w Port Villa, w trakcie zjazdu 50 przywódców ULMWP, pozostawał w tym czasie w ofensywie, po spotkaniu roboczym w Bangkoku (grudzień 2023). Był też przedstawiany jako oficjalne kierownictwo ULMWP w publikacjach czołowych ośrodków prasowych w Papui Zachodniej, w tym przez „Suara Papua” i „Tabloid Jubi”. Jednocześnie „Komitet z Jayapury”, wybrany podczas I Kongresu ULMWP z końcem listopada, w którym uczestniczyło 5000 osób, dopiero rozpoczynał swoją aktywność, inaugurując kampanię informacyjną na temat zmian jakie przyniosły wydarzenia w Jayapurze. Każdy z Komitetów powołując się na legalność własnego mandatu i nieprawomocność działań drugiej strony podpiera swe twierdzenia zapisami Konstytucji ULMWP. Trudno więc w tym momencie wyrokować, która z grup zyska w przyszłości pełne lub pełniejsze rozpoznanie. Być może, dla uniknięcia dalszego rozziewu, zostanie wprawiony w ruch proces pojednawczy między nimi.

Analizując historię niepodległościowego ruchu w Papui Zachodniej, zauważamy, że zawsze wykazywał on tendencję do policentryczności, której widzialnym przejawem było powstawanie osobnych bądź konkurencyjnych ośrodków dążących do reprezentowania głosu Zachodnich Papuasów w kraju i za granicą. Wewnętrzne spory w zakresie przywództwa w Zjednoczonym Ruchu Wyzwolenia Papui Zachodniej (ULMWP) po kilku latach stosunkowej jedności, nie mogą więc zaskakiwać. Warto jednocześnie pamiętać, że w ostatnich latach w Papui Zachodniej funkcjonowały dość prężne ośrodki polityczne, które całkowicie, lub niektóre z ich części, wykazywały tendencje do zgłaszania odrębności wobec przywództwa ULMWP. Takie inicjatywy wychodziły ze strony Armii Narodowego Wyzwolenia Papui Zachodniej (TPN-PB), niektórych grup działających pod egidą Komitetu Narodowego Wyzwolenia Papui Zachodniej (KNPB) i Sojuszu Studentów Papuaskich (AMP).

Mimo to dyplomatyczno-przedstawicielska reprezentacja ULMWP, jako oficjalne przedstawicielstwo środowisk niepodległościowych w Papui Zachodniej, była też dostrzegalna w pozostałych państwach Pacyfiku, jak również w wielu środowiskach politycznych Europy, Afryki i wspólnoty karaibskiej. Trwały rozłam w środowisku ULMWP i funkcjonowanie odrębnych reprezentacji, mających częściowe uznanie różnych partnerów zagranicznych, może być niebezpieczne dla niepodległościowego ruchu w Papui Zachodniej, który może niebawem usłyszeć, że zanim usiądzie do rozmów poza Papuą Zachodnią, wpierw powinien odnaleźć jednolitą reprezentację wewnątrz własnego domu. Przedłużanie tego stanu rzeczy grozi więc powtórzeniem scenariusza sprzed 2014 roku. Podziały w zachodniopapuaskim ruchu niepodległościowym, pociągające za sobą brak posłuchu dla jego głosu na arenie międzynarodowej, to scenariusz preferowany przez rząd indonezyjski. Od lat ministerstwo spraw zagranicznych Indonezji, pod wodzą Retno Marsudi realizuje „dyplomację gospodarczą” dedykowaną krajom Pacyfiku – jednym z motywów tej inicjatywy jest rozwodnienie poparcia dla postulatów Zachodnich Papuasów w krajach Melanezji, Polinezji i Mikronezji, włącznie z marginalizacją na arenie międzynarodowej tematu łamania praw człowieka w Papui Zachodniej przez indonezyjskie służby i administrację.

Autorstwo: Damian Żuchowski
Zdjecia: ULMWP, Free West Papua Campaign, AWPA Adelaide/Tabloid Jubi
Źrodła: WolneMedia.net, „Latarnik Papuaski”, „Krew Papuasów”

WYBRANE ŹRÓDŁA:

1. „West Papua independence leader Wenda elected ULMWP president”, https://www.rnz.co.nz/international/pacific-news/503158/west-papua-independence-leader-wenda-elected-ulmwp-president

2. Elisa Sekenyap, „Raker ULMWP Merumuskan Delapan Klaster Program Strategis Menuju Pembebasan Papua”, http://suarapapua.com/2023/12/21/raker-ulmwp-merumuskan-delapan-klaster-program-strategis-menuju-pembebasan-papua/

3. Theo Kelen, „ULMWP minta dukungan rakyat Papua perjuangkan kemerdekaan Papua”, http://ubi.id/tanah-papua/2023/ulmwp-minta-dukungan-rakyat-papua-perjuangkan-kemerdekaan-papua/

4. Len Garae, „Government urged to honour Jayapura Resolutions”, https://www.dailypost.vu/news/government-urged-to-honour-jayapura-resolutions/article_579ab5e1-0379-529d-a9a9-0815fcdd3d5c.html

5. „Benny Wenda: Statement on Congress and new ULMWP Leadership”, https://www.ulmwp.org/benny-wenda-statement-on-congress-and-new-ulmwp-leadership

6. Len Garae, „Head of Foreign Mission congratulates Wenda on election, calls on Tabuni for unity”, https://www.dailypost.vu/news/head-of-foreign-mission-congratulates-wenda-on-election-calls-on-tabuni-for-unity/article_9c57bd1a-dd85-51be-a506-8219afdc46ad.html

7. „Benny Wenda: Welcome the outcome of the first ULMWP Congress in West Papua”, https://www.bennywenda.org/2023/benny-wenda-welcome-the-outcome-of-the-first-ulmwp-congress-in-west-papua/

8. „Pernyataan Sikap ULMWP Bekukan Buctar Tabuni, Benny Wenda, dan Pengikutnya”, https://laolao-papua.com/2023/11/27/pernyataan-sikap-ulmwp-bekukan-buctar-tabuni-benny-wenda-dan-pengikutnya/

9. „Free West Papua campaigners convene for inaugural meeting in Jayapura”, https://www.rnz.co.nz/international/pacific-news/502933/free-west-papua-campaigners-convene-for-inaugural-meeting-in-jayapura

10. Abdel Gamer Nasser, „Ini Sosok yang Pimpin Ribuan Orang Duduki Sekretariat ULMWP”, https://www.ceposonline.com/kota-jayapura/1993233810/ini-sosok-yang-pimpin-ribuan-orang-duduki-sekretariat-ulmwp

11. „ULMWP Adakan KTT Kedua di Vanuatu, Ini Hasilnya”, https://suarapapua.com/2023/09/04/ulmwp-adakan-ktt-kedua-di-vanuatu-ini-hasilnya/

12. Abeth You, „Menase Tabuni leads ULMWP, ready to fight for independence from within West Papua”, https://awpaadelaide.com/2023/09/06/menase-tabuni-leads-ulmwp-ready-to-fight-for-independence-from-within-west-papua/